Radmila Radić: Monaštvo u Srpskoj pravoslavnoj crkvi: istorijski razvoj i savremeno stanje

Apstrakt: Osnovni cilj predavanja biće pokušaj da se analizira razvoj monaštva u Srpskoj pravoslavnoj crkvi u poslednja dva veka, kao i njegov značaj i uticaj u društvu. Predavanje se neće posebno baviti objašnjavanjem pojma, cilja i suštine pravoslavnog monaštva, niti detaljima vezanim za organizaciju monaškog života, obzirom da se radi o jedinstvenom sistemu u pravoslavnom svetu i da o tome postoji obimna literatura. Ipak biće pružena neophodna objašnjenja vezana specifično za srpsko monaštvo, obzirom na izvesne razlike u praksi koje postoje u ustrojstvu i načinu života u pravoslavnim manastirima (ruskim, grčkim i dr). Polazeći od teza D. Savramisa da je istočno monaštvo svoj osnovni sadržaj našlo u liturgiji, mistici i kontemplaciji; da su molitve, svetost i duhovno vođstvo a ne učenje, propovedanje ili organizacija dobročinstva, bili za Vizantince suštinski doprinos monaštva društvu; da je mogućnost za spasenje pravoslavlje primarno videlo u individualnom posvećivanju Bogu i težnji ka ostvarenju sveta koji je viši od ovozemaljskog materijalnog sveta; kao i da je monaštvo vršilo uticaj na pravoslavno okruženje odbijanjem aktivizma, negativnim stavom prema sticanju materijalnih dobara, svrstavanjem siromaštva među vrline, izraženim tradicionalizmom i do izvesne mere odbojnim stavom prema ovozemaljskom svetu, pokušaćemo da odgovorimo na pitanje u kojoj meri se ovakvi zaključci mogu izvesti na primeru posmatranja razvoja pravoslavnog monaštva u Srpskoj pravoslavnoj crkvi?

Ključne reči: monaštvo, kaluđeri, Srpska pravoslavna crkva, Srbija, Jugoslavija


Radmila Radić je rođena 1958. godine u Beogradu gde je završila gimnaziju i diplomirala na Filozofskom fakultetu 1982. godine, katedra za Istoriju Jugoslavije. Na istom fakultetu je 1986. godine magistrirala, a 1992. doktorirala sa temom iz oblasti istorije odnosa crkve i države. Od 1983. zaposlena je u Institutu za noviju istoriju Srbije u Beogradu. Naučni savetnik je od 2003. godine. Bavi se društvenom istorijom, istorijom verskih zajednica i posebno istorijom Srpske pravoslavne crkve. Autor je ili urednik desetak monografija i zbornika radova i građe (samostalno ili u koautorstvu), kao i nekoliko desetina studija i članaka.

---